PILOTAŻOWY PROGRAM LEADER jest obecny w Unii Europejskiej od czternastu lat. W okresie programowania 2000-2006 trwa kolejna, trzecia już edycja tego programu nosząca nazwę LEADER+. Nazwa inicjatywy nie pochodzi od słowa lider, ale od akronimu francuskich słów tworzących pełną nazwą programu "Liaisons Entre Actions de Development de l´ Economie Rurale" (Związki Pomiędzy Działaniami na Rzecz Rozwoju Gospodarczego Wsi).
Program ten ma charakter innowacyjny i jest swego rodzaju eksperymentem, którego celem jest sprawdzenie skuteczności nowego podejścia do sposobu prowadzenia polityki rozwoju obszarów wiejskich.
Pomoc z LEADER'a przeznaczona jest na oddolne tworzenie i realizację całościowej, a więc wielosektorowej strategii rozwoju danego terytorium, a nie na sektorowe projekty, których przedmiotem mogą być tylko działania narzucone z góry, np. przez Sektorowy Program Operacyjny. W praktyce wygląda to tak, że lokalna społeczność- o ile zorganizuje się i wyłoni swoją reprezentację - LOKALNĄ GRUPĘ DZIAŁANIA (LGD) - dostaje do dyspozycji pulę środków finansowych (tzw. grant globalny), którą może dość swobodnie rozporządzać, wykorzystując przyznane środki na sfinansowanie szerokiej palety działań służących zrealizowaniu przyjętej strategii. W takim podejściu lokalna społeczność odgrywa kluczową rolę zarówno na etapie wyznaczania celów rozwoju, jak też programowania działań i ich realizacji. Na realizacje pilotażowego LEADER'a+ w latach 2004 - 2006 przeznaczonych jest 19 mln euro.
Niezbędnym i podstawowym warunkiem, aby skorzystać ze wsparcia programu, jest stworzenie lokalnego partnerstwa (LGD) - reprezentacji społeczności danego terytorium:
1. Zasięg jej działania powinien obejmować obszar minimum jednej gminy wiejskiej lub wiejsko-miejskiej, zamieszkiwany przez nie mniej niż 10 tys. i nie więcej niż 100 tys. mieszkańców.

2. LGD musi posiadać osobowość prawną i być utworzona przez przedstawicieli miejscowych podmiotów należących do trzech różnych sektorów:
- sektora publicznego, czyli instytucji reprezentujących administrację rządową samorządową,
- sektora społecznego (pozarządowego), do którego zalicza się organizacje zaangażowane w rozwiązywanie spraw społecznych, zatrudnienia, jakości życia itp.
- sektora ekonomicznego, do którego zalicza się podmioty gospodarcze (firmy, gospodarstwa rolne) oraz organizacje zrzeszające podmioty gospodarcze.

Ponieważ w Polsce nie ma jeszcze grup spełniających wszystkie podane wyżej kryteria, na początek w ramach Pilotażowego Programu LEADER+ przewiduje się przyznawanie pomocy na tworzenie takich grup. W ramach Schematu I taką pomoc może otrzymać około 170 inicjatyw partnerskich. Każda z nich musi w ciągu roku powołać i ukonstytuować Lokalną Grupę Działania, a także wypracować zintegrowaną strategię rozwoju obszaru wiejskiego (ZSROW) dla swojego terytorium, aby złożyć aplikację o przyznanie pomocy na zrealizowanie tej strategii (w ramach tak zwanego Schematu II pomocy).

Strategia LGD musi mieć charakter innowacyjny i posiadać motyw wiodący, którym powinien być co najmniej jeden z tematów zaproponowanych przez Komisję Europejską, czyli:
? zastosowanie nowych informacji know - how i nowych technologii w celu podniesienia konkurencyjności produktów i usług terenów wiejskich,
? poprawa jakości życia na obszarach wiejskich,
? podnoszenie wartości lokalnych produktów w szczególności poprzez wspieranie
wspólnych działań podejmowanych przez małe podmioty produkcyjne, dzięki
którym uzyskują lepszy dostęp do rynku,
? waloryzacja lokalnych zasobów naturalnych i kulturalnych, w tym podnoszenie wartości miejsc objętych Programem Natura 2000.
Proces tworzenia lokalnego partnerstwa, uzgodnienia interesów poszczególnych grup oraz osiągnięcie etapu prawdziwej współpracy i opracowanie strategii to ogromne wyzwanie wymagające zaangażowania i czasu.

SIEDEM CECH LEADERA

1. Podejście lokalne (wsparcie udzielane jest na zasadzie terytorialnej, a nie sektorowej - pomoc w formie grantu globalnego otrzymuje określone terytorium).
2. Podejście oddolne (sposób podejmowania decyzji jest oparty na zaangażowaniu i uczestnictwie mieszkańców).
3. Podejście partnerskie (Lokalna Grupa Działania - grupa prywatnych i publicznych uczestników działających jako partnerzy, pracująca nad formułowaniem strategii i planu działań).
4. Innowacyjność (strategia rozwoju opracowana przez LGD i podejmowane przez nią działania muszą cechować się innowacyjnością).
5. Zintegrowane podejście (działania i projekty realizowane w ramach lokalnej strategii rozwoju muszą być powiązane i koordynowane jako całość, prowadząc do osiągnięcia celów określonych w strategii).
6. Wymiana doświadczeń (wszystkie LGD są zobowiązane aktywnie uczestniczyć w sieci powiązań, wymianie doświadczeń i współpracy tworzonej w ramach programu LEADER zarówno w skali kraju, jak i międzynarodowej).
2. Lokalne finansowanie i zarządzanie (LGD posiada dużą autonomię w podejmowaniu decyzji dotyczących finansowania i zarządzania procesem rozwoju lokalnego).

W LEADERze chodzi o to, aby nauczyć społeczności wiejskie samodzielności i uświadomić im, że zależy od nich bardzo wiele, że to one swoją pracą i pomysłowością są w stanie zmienić realia, w których żyją oraz poprawić jakość życia na wsi. Jest to niezwykle ważne, szczególnie w kontekście następnego okresu programowania 2007 - 2013. Z informacji przekazywanych przez Komisję Europejską wynika, że przygotowywany jest nowy fundusz, z którego będzie finansowana polityka rozwoju obszarów wiejskich. Znaczna część środków, jaką z tego funduszu otrzyma każdy kraj członkowski (w propozycji jest mowa o kwocie nie mniejszej niż 7 proc. ogólnej puli środków), będzie musiała być przeznaczona na programy realizowane zgodnie z podejściem typu LEADER. Zatem prawdziwą stawką, o którą idzie w polskim PILOTAŻOWYM PROGRAMIE LEADER+, jest przygotowanie społeczności lokalnych i zdobycie doświadczeń niezbędnych do tego, by w przyszłości umieć skutecznie sięgać po nieporównywalnie większe niż dotychczas środki, jakie Unia przyzna Polsce na rozwój obszarów wiejskich.

ZASADY PILOTAŻOWEGO PROGRAMU LEADER+ W POLSCE

SCHEMAT I

Ile: 5,7 mln euro
Dla kogo:
Samorządy gmin wiejskich, wiejsko-miejskich lub ich związki, osoby prawne: fundacje, stowarzyszenia lub ich związki, oraz organizacje pozarządowe.
Na jakie działania:
- wsparcie przygotowania Zintegrowanej Strategii Rozwoju Obszarów Wiejskich (ZSROW),
- wsparcie procesu tworzenia LGD,
- promocja obszarów wiejskich,
- mobilizacja ludności do wzięcia aktywnego udziału w procesie rozwoju obszarów wiejskich (działania szkoleniowe, informacyjne, doradcze itp.).
Maksymalne dofinansowanie projektu: 150.000,00 zł

SCHEMAT II

Ile: 13,3 mln euro
Dla kogo: Utworzone w Schemacie I Lokalne Grupy Działania (LGD).
Na jakie działania:
- wsparcie działalności LGD na rzecz realizacji strategii,
- promocja obszarów wiejskich,
- mobilizacja ludności do wzięcia aktywnego udziału w procesie rozwoju obszarów wiejskich,
- upowszechnianie i wymiana informacji o inicjatywach związanych z aktywizacją ludności wiejskiej.
Maksymalne dofinansowanie projektu: 750.000,00 zł